"Lata zerowe" nadal zaniżają świadczenia emerytów i rencistów

Emerytury i renty są tzw. świadczeniami długoterminowymi. Raz przyznane, wypłacane są bowiem przez kolejne lata (jak renty okresowe) lub do końca życia świadczeniobiorcy (renty stałe i emerytury). Dlatego tak ważne jest zadbanie o ich wysokość.
Co prawda określona w pierwszej decyzji organu rentowego kwota emerytury lub renty podlega corocznej waloryzacji, która w głównej mierze ma zrekompensować spadek wartości pieniądza na skutek występującej inflacji, jednak istnieją również inne okoliczności stanowiące podstawę do zwiększenia świadczenia. I nie chodzi tu tylko o wykonywanie działalności zarobkowej, z tytułu której świadczeniobiorca podlega ubezpieczeniom emerytalno-rentowym, albo zgromadzenie brakujących wcześniej dokumentów. Zdarza się, że zmianie ulegają same przepisy, w oparciu o które ustalana jest wysokość świadczenia. Choć często działają one na korzyść świadczeniobiorców, to jednak zwiększenie wysokości emerytur i rent nie następuje z urzędu. Tak też było z tzw. "latami zerowymi".
Likwidacja tzw. "lat zerowych"
Przy ustalaniu wysokości renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury przyznawanej na tzw. starych zasadach, brana jest pod uwagę m.in. przeciętna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w okresie:
- kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych albo
- dowolnych 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia,
- poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o świadczenie.
 

Mimo potwierdzenia okresu zatrudnienia (np. posiadanym świadectwem pracy), nie zawsze możliwe jest udokumentowanie uzyskanych w tym czasie zarobków, stanowiących podstawę wymiaru składek. Obecnie w takim przypadku przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników. Stanowi o tym art. 15 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwanej ustawą emerytalną.
Przy czym ta minimalna kwota ustalana jest według określonych zasad, m.in. proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i obowiązującego danego ubezpieczonego wymiaru czasu pracy. Przykładowo przy ustalaniu podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy dla zatrudnionego na 1/2 etatu, zostanie przyjęta kwota odpowiadająca połowie obowiązującego w danym okresie minimalnego wynagrodzenia.
Trudno oczekiwać, że taka regulacja w pełni satysfakcjonuje osoby, które osiągały wynagrodzenie znacznie przekraczające kwotę minimalną, ale nie potrafią tego udowodnić. Niewątpliwie jednak jest to opcja korzystniejsza od stosowanych wcześniej przez ZUS "lat zerowych".
Zasady przyjmowania minimalnego wynagrodzenia przy ustalaniu podstawy wymiaru emerytury lub renty
Wynagrodzenie minimalne
• przyjmuje się:
» wyłącznie za okres, w którym wnioskodawca podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu ubezpieczenia pracowniczego
» proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy » proporcjonalnie do okresu pozostawania w ubezpieczeniu pracowniczym
» za okresy, w których pracownik pozostający w stosunku pracy pobierał wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy oraz kwoty zasiłków: chorobowego macierzyńskiego i opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego
• nie jest brane pod uwagę:
» za okresy, w których pracownik nie otrzymywał wynagrodzenia, np. przebywał na urlopie bezpłatnym
» za okresy pozostawania bez pracy, które zostały zaliczone jako okresy ubezpieczenia osobie przywróconej do pracy na podstawie wyroku sądu
 

Przeliczenie na wniosek
Przedstawione zasady obowiązują dopiero od 1 stycznia 2009 r., za sprawą ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zwaną dalej ustawą zmieniającą. Przy naliczaniu wysokości emerytury lub renty przed tą datą, w podobnej sytuacji ZUS przyjmował kwotę zerową, co wpływało niekorzystnie na wysokość należnego ubezpieczonemu świadczenia.
Co prawda zmiana przepisów daje podstawę do przeliczenia wysokości już ustalonych świadczeń, uwzględniających "lata zerowe", jednak - jak już wspomniano - nie następuje to z urzędu. W tym celu niezbędny jest wniosek zainteresowanego (jego pełnomocnika lub osoby upoważnionej). Można go złożyć w jednostce organizacyjnej ZUS wypłacającej emeryturę lub rentę na specjalnie przygotowanych do tego celu drukach, dostępnych w każdej siedzibie ZUS, lub ustnie do protokołu.
Warto podkreślić, że im szybciej zostanie on złożony, tym lepiej. Nowa, niewątpliwie wyższa kwota świadczenia przysługuje bowiem nie wcześniej niż od miesiąca, w którym wystąpiono o przeliczenie emerytury lub renty (art. 133 ustawy emerytalnej). Każdy miesiąc zwłoki przynosi zatem wymierną - mniejszą lub większą - "stratę" dla świadczeniobiorcy.
Wyższy kapitał początkowy
Zasada zastępowania kwoty zerowej wynagrodzeniem minimalnym ma odpowiednie zastosowanie przy ustalaniu kapitału początkowego. Przy czym w tym przypadku, jeżeli ubezpieczony nie wystąpi o przeliczenie obliczonego wcześniej kapitału początkowego, organ rentowy zrobi to z urzędu w momencie ustalania prawa do emerytury oraz jej wysokości.
Ustalanie podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury obliczanej na tzw. starych zasadach:
1) oblicza się sumę kwot stanowiących podstawę wymiaru składek oraz kwot, o których mowa w art. 15 ust. 3 i 3a ustawy emerytalnej (w tym m.in. uzyskanych przez ubezpieczonego świadczeń chorobowych), w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,
2) oblicza się stosunek każdej z tych sum do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu,
3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty - przy czym wskaźnik ten ulega ograniczeniu do 250%,
4) mnoży się przez ten wskaźnik aktualną kwotę bazową.
Podstawa prawna
• Ustawa z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 ze zm.)
• Ustawa z dnia 4.09.2008 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. nr 192, poz. 1180)

źródło: gazeta podatkowa